Achterdochtig en na een pil van de dokter ook nog heftige trekkingen
Een 25‑jarige minder begaafde man die de post rondbrengt in een bedrijf wordt regelmatig gepest. Hij raakt paranoid psychotisch en denkt dat men hem zijn baan wil afnemen. Hij meent dat anderen over hem praten en hem ook nawijzen. Hij laat zich overtuigen door de arts om pimozide 2 mg/dag te nemen om zo de angst en het gevoel van op zijn hoede zijn, te verminderen. Na anderhalve dag begint zijn nek onverwachts heftig naar links te trekken wat hem angstig maakt en pijn veroorzaakt.
Hij meent dat het medicijn de oorzaak is, en denkt dat de dokter in het complot zit en met zijn baas samenspant. De cliënt stopt de pimozide meteen en na twee dagen vermindert het trekken van de nek. Woedend vertelt hij aan zijn maatschappelijk werkster van het gebeuren en de overtuiging dat de dokter in het complot zit. Zij weet de cliënt te overtuigen om samen naar de arts te gaan. Na uitleg van de arts dat het een bijwerking betrof waarvan het beter was geweest om die van tevoren te vertellen, kon de relatie tussen arts en patiënt enigszins hersteld worden.
Diagnose van de bewegingsstoornis
Acute dystonie in de vorm van een torticollis naar links hoogstwaarschijnlijk veroorzaakt door pimozide.
Bespreking
Bij deze paranoide cliënt was het belangrijk om deze bijwerking te vertellen. Soms is een overweging dat de cliënt dan het medicijn niet zal nemen maar in de praktijk lijkt dat niet het geval. Integendeel als uitgelegd wordt dat de kans op acute dystonie groter is bij jonge mensen en dat pimozide deze bijwerking regelmatig geeft maar dat een behandeling met een anticholinergicum dit binnen 15 minuten laat verdwijnen, geeft dat vaak vertrouwen. Mogelijk dat cliënt dan gekomen was toen de torticollis ontstond en was de relatie niet verstoord geraakt. Ook was een mogelijkheid om naast de pimozide een anticholinergicum toe te voegen gedurende zeven dagen wat de kans op acute dystonie sterk vermindert.
‘Mijn ogen trekken omhoog naar mijn overleden moeder’
Een 33 jarige cliënte heeft tweemaal een ernstige psychose doorgemaakt die 3 maanden duurde. Qua karakter is ze nogal impulsief. Zij gebruikt al twee jaar pimozide 2 mg/dag en heeft het laatste jaar gemiddeld twee keer per week, vaak als ze moe is, dat haar ogen omhoog draaien. Zij meent dat dit te maken heeft met haar overleden moeder die haar naar de hemel laat kijken. Het duurt vaak 10 minuten maar een enkele keer duurde het wel een half uur. Tijdens ene dergelijke ‘aanval’ kan ze weinig doen en als ze buiten is moet ze vaak ergens rustig gaan zitten. Ze voelt het niet aankomen.
Diagnose van de bewegingsstoornis
Recidiverende oculogyre crisen bij een 33 jarige vrouw
Bespreking
Patiënte heeft oculogyre crisen die nogal eens ontstaan na een emotionele gebeurtenis. Oculogyre crisis is de enige vorm van acute dystonie die ook kan optreden gedurende langdurige behandeling met een stabiele dosering antipsychotica. Andere vormen van acute dystonie ontstaan bij 95% van de cliënten binnen 96 uur na het starten van de behandeling met antipsychotica of na een verhoging van de dosis. Ook het verlagen van een medicijn dat wordt gebruikt tegen acute extrapiramidale symptomen (zoals anticholinergica) of het gebruik van andere dopamineblokkers zoals anti-emetica kan de oorzaak zijn.
We geven cliënt de mogelijkheid om te kiezen tussen doorgaan met pimozide en als ze een oculgyre crisen heeft dit te behandelen met een anticcholinergicum of clonazepam of te switchen naar een antipsychoticum met anticholinerge eigenschappen zoals olanzapine of clozapine.